Demencja to jedno z największych wyzwań w opiece nad osobami starszymi. Coraz więcej podopiecznych cierpi na różne formy otępienia, a opiekunowie stają przed codziennymi trudnościami związanymi z tą chorobą. Zrozumienie, czym jest demencja, jak się objawia i jak z nią pracować, to klucz do zapewnienia dobrej opieki oraz zachowania własnego zdrowia psychicznego.
Czym jest demencja?
Demencja (niem. Demenz) to zespół objawów spowodowanych chorobami mózgu, które prowadzą do stopniowej utraty funkcji poznawczych, takich jak pamięć, orientacja, język czy zdolność podejmowania decyzji. Najczęstszą formą demencji jest choroba Alzheimera.
Typowe objawy demencji
Początkowe objawy demencji są często subtelne. Senior może zaczynać powtarzać te same pytania, zapominać o ustaleniach sprzed chwili, mieć trudności z przypomnieniem sobie imion bliskich osób czy zlokalizowaniem znajomych przedmiotów. W późniejszych stadiach dochodzi do utraty orientacji, problemów z komunikacją, a nawet z wykonywaniem prostych czynności jak ubieranie się czy jedzenie. Pojawiają się też zmiany nastroju, niepokój, a czasem agresja.
Jak postępować z podopiecznym cierpiącym na demencję?
W pracy z seniorem cierpiącym na demencję kluczowe są cierpliwość i empatia. Trzeba pamiętać, że chory nie zachowuje się w dany sposób złośliwie, on po prostu nie potrafi inaczej. Bardzo ważne jest stworzenie przewidywalnego rytmu dnia, stałe godziny posiłków, spacerów, odpoczynku pomagają seniorowi czuć się bezpieczniej i spokojniej. Podczas rozmowy należy mówić wolno, jasno i używać prostych zdań. Zamiast otwartych pytań lepiej zadawać takie, na które łatwo odpowiedzieć „tak” lub „nie”. Wielu opiekunów próbuje poprawiać chorego, tłumaczyć mu rzeczywistość, prostować pomyłki. W przypadku demencji często przynosi to odwrotny skutek, wywołuje frustrację i poczucie porażki. Zamiast tego warto „wejść w świat podopiecznego” – nie zaprzeczać, jeśli mówi o zmarłych rodzicach jakby wciąż żyli, tylko podtrzymać rozmowę. Takie podejście pozwala zachować dobre relacje i unikać niepotrzebnych konfliktów. Pomocne mogą być różne formy aktywności takie jak: muzyka, przeglądanie zdjęć, wspólne gotowanie czy nawet krótkie spacery. Aktywność, zarówno fizyczna, jak i umysłowa, spowalnia rozwój choroby i poprawia nastrój seniora. Dla opiekunki oznacza to również mniejszy stres i więcej chwil, w których można poczuć sens swojej pracy.
Gdy podopieczny z demencją Cię nie rozpoznaje, co robić, a czego unikać?
Jednym z trudniejszych momentów w pracy opiekunki jest sytuacja, kiedy podopieczny nagle przestaje ją rozpoznawać. Może to być chwilowe lub powtarzające się zjawisko. Chory może pytać, kim jesteś, dlaczego jesteś w jego domu albo, co szczególnie trudne traktować Cię jak obcą osobę, a nawet potencjalne zagrożenie. W takiej sytuacji najważniejsze jest zachowanie spokoju i opanowania. Nie warto się obrażać, tłumaczyć na siłę czy przekonywać chorego, że „przecież się znamy”. Dla podopiecznego z demencją takie argumenty mogą być niezrozumiałe i powodować jeszcze większy niepokój. Zamiast tego warto łagodnym tonem przedstawić się ponownie, powiedzieć coś prostego i przyjaznego, np. „Dzień dobry, jestem Ania, przyszłam Ci pomóc przygotować śniadanie”. Warto mówić spokojnie, uśmiechać się, nawiązać kontakt wzrokowy. Jeśli senior jest zaniepokojony, nie nalegaj, tylko daj mu chwilę czasu. Czasem pomocne jest odwołanie się do rutyny dnia, np. „Zaraz wypijemy razem herbatę, jak zawsze rano”. Nie należy brać do siebie tych sytuacji, to nie jest wyraz złej woli seniora, ale objaw jego choroby. Dobrze jest też porozmawiać z rodziną podopiecznego, może mają sposoby, które wcześniej się sprawdzały. Pamiętaj, że takie momenty są trudne, ale z odpowiednim podejściem często mijają i senior ponownie zaczyna Cię traktować z zaufaniem.
Najważniejsze to nie reagować lękiem, złością ani pretensją. Im więcej w Tobie spokoju i empatii, tym łatwiej podopieczny będzie nawiązywać kontakt nawet wtedy, gdy nie zna Twojego imienia.